آسیب و دررفتگی شانه

شانه متحرک ترین مفصل بدن است. این مفصل می تواند در خیلی از جهات بچرخد ولی همین خصوصیت موجب می شود احتمال در رفتگی مفصل هم بیشتر از مفاصل دیگر شود. پایداری مفصل شانه عمدتاً به توسط بافت هایی که در اطراف مفصل وجود دارد تامین می شود. کپسول مفصلی و لیگامان ها و عضلات اطراف مفصل، سر استخوان بازو را در سر جایش در داخل حفره گلنوئید پایدار نگه می دارند.

در حین دررفتگی مفصلی، این بافت ها پاره می شوند.دررفتگی شانه به دو نوع در رفتگی قدامی و خلفی تقسیم بندی می شود. دررفتگی قدامی وقتی است که سر استخوان بازو از حفره گلنوئید خارج شده و به سمت جلو حرکت می کند و در دررفتگی خلفی شانه، سر استخوان بازو به خلف یا عقب حفره گلنوئید جابجا می شود. دررفتگی قدامی شانه بسیار شایع تر از دررفتگی خلفی است. شایع ترین علت دررفتگی مفصل شانه به زمین خوردن با کف دست یا بر روی شانه است.

شایع ترین نوع دررفتگی قدامی شانه حالتی است که در آن کپسول مفصل شانه در قسمت جلویی پاره شده و سر استخوان بازو از آن خارج می شود. سر به زیر زائده کوراکوئید رفته و به همین علت گاهی به آن دررفتگی زیر کوراکوئیدی یا ساب کوراکوئید Subcoracoid dislocation می گویند.در دررفتگی خلفی، ضربه بطور مستقیم به جلوی شانه وارد شده و سر استخوان بازو را به خلف گلنوئید هل می دهد.

علائم در رفتگی شانه:

مهمترین علامت دررفتگی مفصل شانه درد است. درد به حدی شدید است که بیمار با دست سالم خود آرنج و بازوی طرف صدمه دیده را محکم گرفته و اجازه هیچ حرکتی را به شانه نمی دهد. وقتی که از جلو به یک مفصل شانه طبیعی نگاه می کنیم حاشیه شانه بصورت گرد و محدب است ولی در یک بیمار با دررفتگی شانه این تحدب از بین میرود و برجستگی زائده آکرومیون خارجی ترین چیزی است که در لبه شانه دیده می شود.

علائم بالینی در رفتگی خلفی شانه:

دررفتگی خلفی شانه علائم خیلی واضحی ندارد و ظاهر شانه در این دررفتگی تغییری نمی کند و به همین خاطر در بسیاری اوقات ممکن است از نظر پنهان بماند. یک علامت مهم این نوع دررفتگی اینست که بازوی بیمار در حالت چرخش به داخل می ماند و بیمار نمی تواند بازو را به خارج بچرخاند ( وقتی شما سر پا بایستید و هر دو اندام تحتانی شما در کنار بدنتان آویزان باشند اگر کف دست شما به سمت جلو باشد به این معنی است که بازوی شما به خارج چرخیده و اگر کف دست شما به سمت عقب باشد یعنی بازوی شما چرخش داخلی دارد.)

درمان دررفتگی قدامی مفصل شانه:

مسلما" اولین اقدام درمانی جا اندازی مفصل دررفته است. پزشک معالج معمولا" برای کاهش درد بیمار، جا اندازی را در اطاق عمل و با بیهوشی عمومی انجام می دهد و یا ممکن است با استفاده از مسکن های قوی بتوان درد بیمار را به حد کافی کم کرد بطوری که تحمل جا اندازی را داشته باشد.

برای جا اندازی مفصل شانه می توان از مانورهای مختلفی استفاده کرد. مانوری که امروزه بیشتر از آن استفاده می شود به این صورت است که ابتدا بیمار بصورت طاق باز خوابانده شده و کمک پزشک، در بالای سر بیمار قرار گرفته و دو سر یک ملحفه را در حالیکه آن را لوله کرده و از زیر بغل بیمار عبور داده در دست می گیرد. پزشک معالج هم در کنار پای بیمار ایستاده و مچ دست بیمار را با دو دست خود می گیرد.

پزشک ابتدا دست بیمار را کمی از بدن دور کرده و سپس آنرا به سمت خود می کشد. در همین حال کمک پزشک هم ملحفه را به سمت خودش می کشد. ممکن است نیاز باشد که با کف دست از سمت جلو هم به سر استخوان بازو فشار آورد تا سر به عقب برود.

روش دیگر که به روش کوخر معروف است به این صورت انجام می شود که ابتدا بیمار بصورت طاق باز دراز کشیده، پزشک معالج در کنار پای بیمار می ایستد. پزشک ابتدا آرنج بیمار را 90 درجه خم کرده و بازو را به آرامی از تنه دور کرده و به طرف خود می کشد. سپس بازو را به سمت خارج می چرخاند و سپس بازو را به تنه بیمار نزدیک کرده و آرنج بیمار را به جلوی سینه وی می برد.

سپس بازو را به داخل می چرخاند بطوری که کف دست بیمار به سمت دیگر سینه وی برسد. روش کوخر البته ممکن است با عوارضی همراه باشد و امروزه کمتر از آن استفاده می شود.

چه اقداماتی پس از جااندازی دررفتگی مفصل شانه انجام می شود

پس از جا اندازی، پزشک معالج از شانه بیمار مجددا" رادیوگرافی به عمل می آورد تا از جا افتادن مفصل مطمئن شود. پزشک سپس دست بیمار را با بانداژ بخصوصی به نام بانداژ ولپو به گردن و تنه وی آویزان می کند. این بانداژ حدود 3-2 هفته می ماند و سپس حرکات شانه برای ممانعت از محدود شدن شروع می شود. در مدت این چند هفته بیمار باید مرتبا" دست، مچ دست و مفصل آرنج خود را حرکت دهد تا از خشک شدن آن ها جلوگیری کند.

بی حرکتی پس از جا اندازی اجازه می دهد تا بافت های اطراف مفصل که در حین دررفتگی، پاره شده اند مجدداً در وضعیت قابل قبولی جوش بخورند. اگر این مدت بی حرکتی به درستی رعایت نشود و شانه مدت کمتری بی حرکت باشد این بافت ها به درستی ترمیم نمی یابند و مفصل ناپایدار و لق می شود. این مفصل در آینده می تواند براثر نیروی کمی مجدداً به راحتی در برود. به این حالت دررفتگی مکرر مفصل شانه می گویند. بیمارانی که دچار دررفتگی مکرر مفصل شانه هستند اغلب با کوچک ترین فشاری به مفصل، دچار دررفتگی می شوند.

از طرف دیگر بی حرکت کردن مفصل به مدت طولانی هم می تواند مشکلاتی را برای بیمار بوجود آورد. افراد مسن تحمل چند هفته بیحرکتی شانه را ندارند. در این افراد مفصل شانه با چند هفته بیحرکتی بسرعت خشک شود. در این حال بیمار ممکن است پس از چند هفته بیحرکتی شانه، توانایی بالا آوردن دست به بالای سر را از دست بدهد. بنابراین در افراد مسنی که دچار دررفتگی مفصل شانه می شوند پس از جااندازی و بستن دست، بعد از چند روز حرکات پاندولی مفصل شانه شروع می شود تا از محدود شدن حرکات شانه پیشگیری شود. بعد از مدتی بیمار تحت نظر پزشک معالج و فیزیوتراپ نرمش های خاصی را برای تقویت عضلات اطراف شانه انجام می دهد.

درمان دررفتگی مفصل شانه در اکثر مواقع با موفقیت انجام شده و بیمار می تواند به فعالیت های روزمره و ورزشی برگردد. با این حال در مواردی ممکن است عوارضی برای بیمار بوجود آید.

:مهمترین این عوارض عبارتند از

آسیب به عصب آگزیلری : عصب آگزیلری Axillary nerve یا عصب سیرکومفلکس Circumflex nerve در بسیاری از موارد دررفتگی مفصل شانه آسیب میبیند. علامت این آسیب، فلج شدن عضله دلتوئید ( عضله ای که گردی و برجستگی شانه را میسازد) و کاهش حس در سطح بیرونی شانه است. پزشک معالج کارکرد این عصب را بررسی کرده و قبل و بعد از جااندازی مفصل آنرا در پرونده بیمار ثبت میکند. در مواردی که بدنبال دررفتگی مفصل شانه این عصب آسیب می بیند در اکثر موارد پس از چند هفته تا چند ماه کارکرد عصب بطور خودبخود بهبود می یابد. البته اگر شدت آسیب به عصب زیاد باشد ممکن است فلجی و کاهش حس برای همیشه برای بیمار باقی بماند.

آسیب به دیگر اعصاب شانه : بندرت ممکن است اعصاب دیگر شانه بخصوص اعصاب طناب خلفی شبکه بازویی آسیب ببینند

آسیب عروقی : در دررفتگی قدامی شانه ممکن است بر اثر جلو آمدن سر استخوان بازو به شریان آگزیلری Axillary artery آسیب برسد. آسیب به این شریان بخصوص در افراد مسن که دچار سفتی عروق یا تصلب شرایین هستند بیشتر دیده شود. همچنین در کسانی که دچار دررفتگی کهنه مفصل شانه هستند ممکن است در حین جااندازی مفصل به این شریان آسیب وارد شود

شکستگی : گاهی اوقات همراه با دررفتگی مفصل شانه ممکن است شکستگی در گردن استخوان بازو و یا در برجستگی سر استخوان بازو (توبروزیته بزرگ) بوجود آید. شکستگی توبروزیته بزرگ Greater tuberosity در اکثر موارد بعد از جااندازی مفصل شانه، خودبخود جا می افتد. در صورت جا نیفتادن نیاز به عمل جراحی و فیکس کردن قطعه با پیچ می شود. شکستگی گردن استخوان بازو اگر همراه با دررفتگی مفصل شانه باشد معمولا نیاز به عمل جراحی دارد. با استفاده از عمل جراحی شکستگی جااندازی شده و با پیچ و پلاک فیکس می شود.

منبع:علم ورزش